For English please look at the end of this post.
Onlarca ülkeden binlerce bilim adamı ve mühendisin bir araya gelerek çalıştığı İsviçre-Fransa sınırında yer alan ve dünyanın en büyük ve en ünlü deneyinin gerçekleştirildiği CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) tesisindeki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (Large Hadron Collider - LHC) yerin ortalama 100 metre altında inşa edilmiştir. Peki ışık hızının % 99,9'una tekabül eden bir hızla hareket eden proton ve iyon demetlerinin karşı istikamette hareket ettirilerek çarpıştırıldığı 27 km uzunluğundaki bu dairesel tünel (LHC) neden yerin altında? Bazıları yerin altında çok gizli deneyler yapıldığını (örneğin yüksek teknolojili silahlar elde etmek için çalışıldığını) düşünse de gerçek nedenler aşağıda sıralamış olduklarımdır:
Onlarca ülkeden binlerce bilim adamı ve mühendisin bir araya gelerek çalıştığı İsviçre-Fransa sınırında yer alan ve dünyanın en büyük ve en ünlü deneyinin gerçekleştirildiği CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) tesisindeki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (Large Hadron Collider - LHC) yerin ortalama 100 metre altında inşa edilmiştir. Peki ışık hızının % 99,9'una tekabül eden bir hızla hareket eden proton ve iyon demetlerinin karşı istikamette hareket ettirilerek çarpıştırıldığı 27 km uzunluğundaki bu dairesel tünel (LHC) neden yerin altında? Bazıları yerin altında çok gizli deneyler yapıldığını (örneğin yüksek teknolojili silahlar elde etmek için çalışıldığını) düşünse de gerçek nedenler aşağıda sıralamış olduklarımdır:
1. LHC makinesinin kurulu olduğu tünelde yine şimdiye kadar yapılmış en büyük parçacık hızlandırıcılardan biri olan Large Electron–Positron Collider - LEP (Büyük Elektron-Pozitron Çarpıştırıcısı) makinesi mevcut idi. 2000 yılında kaldırılan bu hızlandırıcı yerine LHC kurulmuştur. Yeni bir tünel kazmaktansa varolan birine LHC makinesini kurmak daha ucuza mal olacağı için CERN'in yeni çarpıştırıcısı burada inşa edilmiştir. Tünel ortalama olarak yerin 100 metre altındadır; fakat % 1,4'lük eğime sahip olan tünelin derinliği jeolojik faktörlerden ötürü 50 metre (Cenevre Gölü'ne doğru) ile 175 metre (Jura Dağları altında) arasında değişmektedir.
2. Yer kabuğu radyasyonu önlemek için iyi bir kalkan görevi görmektedir. Yer kabuğu, radyasyonun iki yönlü olarak diğer tarafa geçmesine engel olur. Açık olmak gerekirse, LHC'de yapılan deneyler sonucu açığa çıkacak radyasyonun insanların yaşadığı yüzeye geçmesini önlediği gibi, güneşten gelen ve yer üstünde oluşan radyasyonun da yerin altına nüfuzunu engelleyip LHC'ye bağlı dedektörleri etkilemesinin önüne geçer.
LHC çarpıştırıcısının yer aldığı tünel yüksek maliyet nedeninden dolayı eğimli kazılmıştır. Tünel, LEP için kazılmaya başlandığında dikey şaftların (malzeme, makine ve personelin sevki için açılan dikey kuyular) maliyeti oldukça yüksekti. Bu nedenle tünelin Jura Dağları altında kalan kısmının derinliği minimize edilmiştir. Bunun yanında tünelin yerleşimini kısıtlayan jeolojik etmenlerden biri de molas tabakasıydı (molasse-green sandstone). Tünel, bu tabakanın üst kısmından minimum 5 metre derinlikte kazılmalıydı.
In English: The reasons of the underground location of LHC at CERN:
1. The LHC was found in a tunnel which was already in existence for Large Electron–Positron Collider - LEP. LEP was the previous big collider at CERN and it was shut down and dismantled in 2000. Constructing a new collider in this old tunnel was cheaper than excavating a new tunnel.
2. The Earth's crust is an useful shield for radiation. It reduces the amount of natural radiation that reaches the LHC and its detectors. In the same way the radiation created by LHC is safely shielded by the crust. Therefore, the radiation can't reach nature and detectors.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder